Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΠΕΛΑΣΓΙΚΗΣ ΔΩΔΩΝΗΣ

Διαβάζοντας το άρθρο του Μιχάλη Τζήκα στην "Εν Μικροβάλτω ...", στο site του mokrosite του Μόκρου αλλά και το άρθρο του Θανάση Δαρδούμπα στο περιοδικό "Αυλός" έτος 2000, τεύχος 217, θα ήθελα να προσθέσω μερικές πληροφορίες για τη θέση της Πελασγικής Δωδώνης.
Κατά τον Ηρόδοτο πριν ολόκληρη η Ελλάδα ονομαζόταν πριν Πελασγία (Ηροδότου Ιστορία Ι-56, Η-23, Ζ-95): «της νύν Ελλάδος, πρότερον δε Πελασγίης καλούμενης», κατά δε τον Όμηρο, Ελλάς ήταν πόλη και περιοχή της Θεσσαλίας, ιδρυθείσα από τον Έλληνα (Ιλιάς, Β' 683)• «οί δ' είχον Φθίην καί Ελλάδα».
Το μαντείο της Δωδώνης ήταν το αρχαιότερο μαντείο όπως μας πληροφορεί ο Ηρόδοτος στο βιβλίο Β΄ 52. «Περί των ονομάτων τούτων ερώτησαν το μαντείο της Δωδώνης εκείνο που οι Έλληνες θεωρούν ως αρχαιότατο».
Για το μαντείο της Δωδώνης, ο Στράβων, στα «Γεωγραφικά», γράφει ότι το μαντείο βρισκόταν στη Θεσσαλία, από όπου μεταφέρθηκε μετά από χρησμό του Απόλλωνα στη Δωδώνη της Ηπείρου.
«καὶ ἐν τοῖς περὶ Δωδώνης λόγοις καὶ τοῦ μαν τείου τοῦ ἐν Θετταλίᾳ͵ διότι περὶ τοῦτον ὑπῆρξε τὸν τόπον». (Στράβων, Γεωγραφικά, 9520)
«Κινέας δέ φησι πόλιν ἐν Θεσσαλίᾳ εἶναι καὶ φηγὸν καὶ τὸ τοῦ Διὸς μαντεῖον εἰς ῎Ηπειρον μετενεχθῆναι. Stephanus in Δωδώνη». (Στράβων, Γεωγραφικά, 7502).
Από την πόλη Κινέας, λοιπόν, έφυγε το μαντείο. Αλλά που βρισκόταν αυτή η πόλη; Στη νότια περιοχή του Ολύμπου ή στα Καμβούνια;
Για να απαντήσουμε στο ερώτημα θα πρέπει να πάρουμε υπόψη όλα τα χαρακτηριστικά της περιοχής της αρχαίας Δωδώνης, όπως αυτά αναφέρονται στις αρχαίες πηγές.
Πρώτο χαρακτηριστικό.
Η περιοχή της Δωδώνης ήταν μια ανεξάρτητη περιοχή, ορεινή, δυσχείμερη, της οποίας οι κάτοικοι ονομάζονταν Σελλοί ή Ελλοί και εκεί κοντά βρισκόταν η πόλη Κινέας.
Ο Όμηρος αναφέρει στη Β΄ ραψωδία, τέσσερις περιοχές οι οποίες ενωμένες συμμετείχαν με τους άλλους Έλληνες στην εκστρατεία κατά της Τροίας. Τους Ενιήες, τους Περραιβούς, τους περί τη Δωδώνη και τους περί τον Τιταρρήσιον οι οποίοι τέθηκαν κάτω από την αρχηγία του Γονέα από την Κύφο.
«Γουνεὺς δ᾽ ἐκ Κύφου ἦγε δύω καὶ εἴκοσι νῆας·
τῷ δ᾽ Ἐνιῆνες ἕποντο μενεπτόλεμοί τε Περαιβοὶ
οἳ περὶ Δωδώνην δυσχείμερον οἰκί᾽ ἔθεντο, 750
οἵ τ᾽ ἀμφ᾽ ἱμερτὸν Τιταρησσὸν»
(Ομήρου Ηλιάδα ραψωδία Α΄ 748-751)
Άρα η Δωδώνη ήταν μια ξεχωριστή περιοχή, ορεινή, δυσχείμερη – κακοχείμωνη κατά τον Όμηρο.
Στην Π΄ ραψωδία ο Όμηρος ονομάζει το Δία προστάτη της Δωδώνης και Πελασγικό, τη Δωδώνη την ονομάζει πάλι δυσχείμερη και τους κατοίκους της Σελλούς.
«Ζεῦ ἄνα Δωδωναῖε Πελασγικὲ τηλόθι ναίων
Δωδώνης μεδέων δυσχειμέρου, ἀμφὶ δὲ Σελλοὶ
σοὶ ναίουσ᾽ ὑποφῆται ἀνιπτόποδες χαμαιεῦναι,» 235
(Ομήρου Ηλιάδα ραψωδία Π΄ 33-36)
Άρα οι κάτοικοί της έχουν δικό τους όνομα.
Δεύτερο χαρακτηριστικό
Η Δωδώνη ήταν περιοχή όπου η βελανιδιά (φυγή) κυριαρχούσε.
Η βελανιδιά ήταν το ιερό δένδρο του Δία και στο μαντείο υπήρχε μια μεγάλη βελανιδιά, που όταν κάηκε μεταφέρθηκε το μαντείο στην Ηπειρωτική Δωδώνη μας μεταφέρει ο Στράβων από τον Ησίοδος, αλλά την τοποθετεί περί την Σκοτούσαν.
«῏Ην δὲ πρότερον περὶ Σκοτοῦσσαν πόλιν τῆς Πελασγιώτιδος τὸ χρηστήριον· ἐμπρησθέντος δ΄ ὑπό τινων τοῦ δένδρου μετηνέχθη κατὰ χρησμὸν τοῦ Ἀπόλλωνος ἐν Δωδώνῃ».
Ο Απολλώδωρος γράφει ότι από τις βελανιδιές της Δωδώνης κατασκεύασε ο Άργος την Αργώ για να ταξιδέψει ο Ιάσονας στην Ιωλκό:
«ἐπὶ τοῦτο πεμπόμενος Ιάσων Ἄργον παρεκάλεσε τὸν Φρίξου, κἀκεῖνος Ἀθηνας υποθεμένης πεντηκόντορον ναῦν κατεσκεύασε την προσαγορευθεῖσαν ἀπὸ τοῦ κατασκευάσαντος Ἀργώ. κατὰ δὲ την πρῷραν ἐνήρμοσεν Ἀθηνά φωνῆεν φηγοῦ τῆς Δωδωνίδος ξύλον».
(Απολλώδωρος Α 9, 16)
Άρα η Δωδώνη είναι μια περιοχή με βελανιδιές.
Τρίτο χαρακτηριστικό.
Το μαντείο ήταν περικυκλωμένο από έλη. Αυτή την πληροφορία δίνει ο Στράβων, επικαλούμενος Ησίοδο και τον Απολλόδωρο.
«καὶ γὰρ Ἡσίοδον οὕτω λέγειν ἔστι τις Ἑλλοπίη͵ πολυλήιος ἠδ΄ ἐυλείμων· ἔνθα δὲ Δωδώνη τις ἐπ΄ ἐσχατιῇ πεπόλισται. οἴονται δέ͵ φησὶν ὁ Ἀπολλόδωρος͵ ἀπὸ τῶν ἑλῶν τῶν περὶ τὸ ἱερὸν οὕτω καλεῖσθαι· τὸν μέντοι ποιητὴν [οὐχ] οὕτω λέγειν Ἑλλοὺς ἀλλὰ Σελλοὺς ὑπολαμβάνει τοὺς περὶ τὸ ἱερόν» (Στράβων 7.7.10)
Άρα η περιοχή βρισκόταν στην εσχατιά της Ελλοπίας και έχει πολλά έλη.
Ο Στράβωνας την τοποθετεί στο νότιο Όλυμπο στην περιοχή Σκοτούσσα της Πελασγίας. Αλλά η Σκοτούσα της Πελασγίας δεν βρίσκεται στην εσχατιά της Ελλοπίας, ούτε είναι κακοχείμωνος, ούτε έλη έχει.
Η περιοχή των Καμβουνίων πράγματι καλύπτει τα τρία αυτά χαρακτηριστικά, αφού είναι ορεινή, είναι κακοχείμωνος, είναι κατάφυτος από βελανιδιές, έχει αρκετά και μεγάλα έλη (τσιαΐρια) Λιβαδερό, Πάδη, Μικρόβαλτο, Τρανόβαλτο, Φτελιά και Μπάρες Τριγωνικό και βρίσκεται στην εσχατιά της αρχαίας Ελλοπίας.
Σε νόμισμα που βρέθηκε στον Άζωρο μια από τις πόλεις της Πελασγικής Τρίπολης (οι άλλες ήταν το Γύθειο και η Δολίχη) δείχνει τον Τρίποδα του Μαντείου. Η ορεινή περιοχή της είναι τα Καμβούνια. Ο Τιταρήσιος ποταμός πηγάζει από τον Τίταρο και τα καμβούνια. Στο νότιο Όλυμπο ή στα Καμβούνια ήταν η Πελασγική Δωδώνη;